راهنمای جامع بازدید از پل خواجو اصفهان (هرچیزی که باید بدانید)

پل خواجو اصفهان روایتی است از شکوه معماری ایرانی، هوش مهندسی دوران صفوی و نگاهی هنرمندانه به زیبایی. بنایی که هم زمان نقش مسیر عبور، سد، تفرجگاه و سکونتگاه سلطنتی را ایفا کرده و هر جزئی از آن، حرفی برای گفتن دارد. مجله گردشگری مای سفر در این مقاله، به جای نگاه کلیشه ای، شما را به کشف رازها و نمادهای پنهان این شاهکار دعوت می کند. این شما و این، هرچیزی که باید درباره شاهکار خواجو بدانید.

اطلاعات اصلی مربوط به پل خواجو در یک نگاه

ویژگی	توضیح
نام اصلی	پل خواجو
نام های دیگر	پل شاهی، پل بابا رکن الدین، پل شیراز، پل حسن آباد
مکان	ایران، اصفهان، بر روی رودخانه زاینده رود، انتهای خیابان کمال اسماعیل
دوره ساخت	صفویه
بانی	شاه عباس دوم صفوی
سال ساخت	۱۰۶۰ هجری قمری (حدود ۱۶۵۰ میلادی)
معمار	نام معمار به طور دقیق مشخص نیست، اما تحت نظارت شاه عباس دوم بنا شد.
کاربری اولیه	پل ارتباطی، سد تنظیمی، تفرجگاه سلطنتی، مکان عمومی
کاربری فعلی	اثر تاریخی، جاذبه گردشگری، فضای عمومی و فرهنگی
وضعیت ثبت	ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران (شماره ثبت ۱۱۱)

تاریخچه پل خواجو اصفهان از کجا شروع می شود؟

بنای باشکوه پل اصفهانی خواجو به دستور شاه عباس دوم صفوی، هفتمین پادشاه سلسله صفویه ایجاد شد. این پل در سال ۱۰۶۰ هجری قمری (حدود ۱۶۵۰ میلادی) بر روی خرابه های پلی قدیمی تر مربوط به دوره تیموری ساخته شد. هدف از ساخت این پل، علاوه بر اتصال دو بخش شهر اصفهان در محله خواجو، ایجاد یک سازه سلطنتی، تفریحی و همچنین سدی برای تنظیم جریان آب زاینده رود بود.

خود نام خاجو داستانش از این قرار است ….

نام “خواجو” به محله ای اشاره دارد که پل در آن واقع است. البته پل خواجو اصفهان در طول تاریخ با نام های دیگری نیز شناخته می شد. 2 نام رایج دیگر این پل عبارتند از:

• “پل بابا رکن الدین” به دلیل نزدیکی به آرامگاه این عارف بزرگ
• و “پل شاهی” به دلیل استفاده اختصاصی شاه و درباریان از برخی قسمت های آن

این پل یادگار دوران شکوه معماری ایران است …

ساخت این بنا در اوج شکوه معماری دوران صفوی صورت گرفت، دورانی که اصفهان به عنوان پایتخت، شاهد خلق بناهای ماندگاری چون مسجد شیخ لطف الله، مسجد امام (مسجد شاه) و کاخ عالی قاپو بود.

این پل نیز با همان دقت، ظرافت و هنر خاص معماری صفوی بنا گردید و به سرعت به یکی از نمادهای اصلی شهر بدل شد. تاریخچه پل خواجو اصفهان گواهی بر اهمیت استراتژیک و فرهنگی رودخانه زاینده رود برای شهر اصفهان در آن دوران است.

بررسی ساده معماری شگفت انگیز پل خواجو اصفهان

چیزی که خواجو را از سایر پل های تاریخی متمایز می کند، معماری بی نظیر و چندمنظوره بودن آن است. این پل با طول ۱۳۳ متر و عرض ۱۲ متر، از سنگ و آجر ساخته شد و دارای ۲۴ دهانه (چشمه) با طاق های جناغی زیبا است که عبور آب زاینده رود را ممکن می سازند. بیایید با هم چند ویژگی معماری این پل شگفت انگیز را با هم مرور کنیم:

ساختار دو طبقه

یکی از ویژگی های اصلی معماری پل خواجو اصفهان، ساختار دو طبقه آن است. طبقه زیرین شامل دهانه ها و مسیرهای عبور آب است. در حالی که طبقه بالا به عنوان گذرگاه اصلی برای عابران پیاده و سواره (در گذشته) طراحی شد. در میانه پل و در طبقه بالا، یک سازه هشت ضلعی زیبا به نام “شاه نشین” یا “عمارت بیگلربیگی” قرار دارد.

عمارت شاه نشین

این عمارت که در مرکز پل قرار گرفته، مکانی اختصاصی برای اقامت موقت شاه عباس دوم و درباریان بود تا از آنجا مناظر زاینده رود و مسابقات قایقرانی یا جشن ها را تماشا کنند.

تزئینات داخلی این شاه نشین شامل نقاشی ها و طلاکاری های نفیسی است که امروز بخش هایی از آن هنوز باقی است. چشم انداز از این نقطه به رودخانه و اطراف، بسیار دیدنی است.

کاشی کاری های بی نظیر

بدنه پل خواجو اصفهان، به ویژه در قسمت شاه نشین و غرفه های کناری، با کاشی کاری های معرق و هفت رنگ بسیار زیبا تزئین شده است. این کاشی ها با طرح های اسلیمی، ختایی و نقوش هندسی، جلوه ای خیره کننده به پل می بخشند و نمونه ای عالی از هنر کاشی کاری عصر صفوی به شمار می روند. رنگ های لاجوردی، فیروزه ای، زرد و سفید در این کاشی ها غالب هستند.

کارکرد سد و تنظیم آب

یکی از جنبه های هوشمندانه در طراحی این پل، قابلیت آن به عنوان یک سد یا بند تنظیمی است. در دهانه های پایینی پل، دریچه هایی تعبیه شده بود که با بستن آن ها، سطح آب در بالادست پل افزایش می یافت و دریاچه ای مصنوعی ایجاد می شد.

این کار هم به ذخیره آب برای کشاورزی کمک می کرد و هم فضایی تفریحی برای قایقرانی و جشن های سلطنتی فراهم می نمود. مهندسی دقیق به کار رفته در این سیستم تنظیم آب، نشان دهنده دانش بالای معماران آن دوره است.

جزئیات و رمز و رازهای پنهان این پل جادویی که باید بشناسید

اگر قدم به پل خواجو در اصفهان گذاشته باشید، حتماً می دانید این سازه چیزی فراتر از یک پل ساده است. اینجا فقط محل عبور مردم یا عبور آب نیست، بلکه گنجینه ای از نمادها، داستان ها و رمز و رازهایی است که هر کدام بخشی از تاریخ، فرهنگ و زیبایی اصفهان را در دل خود جای می دهند.

در ادامه با شما درباره جزئیاتی صحبت می کنیم که شاید در نگاه اول از چشم پنهان بمانند، اما زمانی که بدان ها توجه کنید، عمق جدیدی از شکوه این پل را درک خواهید کرد:

شیرهای سنگی؛ نگهبانان خاموش زاینده رود

در دو سوی شرقی پل خواجو، دو مجسمه بزرگ از شیرهایی سنگی دیده می شود. مجسمه هایی که نه تنها جنبه تزئینی ندارند، بلکه حامل بار تاریخی و نمادین اند. گفته می شود این شیرها نماد سپاهیان بختیاری هستند؛ محافظانی که قرن ها پیش از زاینده رود و مردم اصفهان در برابر خطرات دفاع می کردند.

اما رمزآلودترین بخش ماجرا هنوز باقی است. در شب، اگر در زاویه ای خاص به یکی از شیرها نگاه کنید، خواهید دید که چشم شیر مقابل به طرز عجیبی می درخشد. این پدیده نتیجه  تراش کاری های دقیق و حساب شده ای ست که بازتاب نور را به شکلی جادویی منتقل می کند. گویی این شیرها هنوز هم بیدارند، ناظرانی خاموش اما هوشیار.

موسیقی در دل سنگ و آب؛ آکوستیک جادویی طاق ها

طاق ها و غرفه هایی که در دل پل جای دارند، چیزی بیشتر از عناصر معماری اند. هرکدام از آن ها به شکلی هستند که خاصیت آکوستیکی دارند. یعنی صدا را به شکل خاصی در خود منعکس می کنند. در گذشته، این طاق ها محلی برای گردهمایی نوازندگان، خوانندگان و علاقه مندان به موسیقی بود.

هنوز هم اگر شب هنگام زیر یکی از این طاق ها بایستید و صدای موسیقی یا حتی زمزمه ای آرام را بشنوید، متوجه خواهید شد که چگونه انعکاس صدا در این فضا، حال وهوایی روحانی و شاعرانه پدید می آورد. این ویژگی منحصر به فرد، پل خواجو را به یکی از محبوب ترین مکان ها برای اجراهای خودجوش و دل نشین موسیقی در شب های اصفهان تبدیل می کند.

منظره هایی که نفس را بند می آورند

ایستادن بر روی پل خواجو، خصوصاً در زمان هایی که زاینده رود زنده و جاری ست، تجربه ای است که به سختی می توان آن را با واژه ها توصیف کرد. از یک سو، جریان آب در زیر پاهایت می رقصد و از سوی دیگر، منظره غروب خورشید در افق، آسمان را به تابلویی از رنگ های گرم تبدیل می کند. سکوت دل چسبی که گاهی با صدای پرندگان یا دوردست صدای موسیقی می شکند، لحظه ای ناب می آفریند.

این پل، بدون تردید یکی از محبوب ترین سوژه ها برای عکاسان و علاقه مندان به ثبت لحظات خاص است. نورپردازی شبانه ی پل، حال و هوای آن را دگرگون می کند و آن را به صحنه ای رؤیایی بدل می سازد. شاید به همین دلیل باشد که عکس پل خواجو در آلبوم بسیاری از گردشگران، یکی از برجسته ترین و ماندگارترین تصاویر است.

بررسی مهم ترین نکات در خصوص بازدید از این پل باشکوه

برای اینکه بازدید خوبی از پل را تجربه کنید به این چند نکته توجه فرمایید:

کی به دیدن پل خواجو برویم؟

این پل در هر فصل از سال، حال و هوایی تازه دارد. اما اگر بخواهید با تصویری ماندگار از آن روبه رو شوید، بهار و پاییز را انتخاب کنید.

بهار، اصفهان را به تابلویی از شکوفه و نور تبدیل می کند. نسیم ملایم، بوی خاک باران خورده و صدای جاری رود، همه چیز را برای یک دیدار رؤیایی آماده می کند. این فصل، پل را به بوم نقاشی زنده ای بدل می کند که هر گوشه اش چیزی برای کشف دارد.

در پاییز، برگ ها مثل فرش های طلایی زیر پا می ریزند. نور نرم خورشید از میان طاق ها عبور می کند و روی آب، طرح هایی خیال انگیز می کشد. نسیمی که از زاینده رود می وزد، فضای اطراف را شاعرانه می کند. انگار خود فصل، به تماشای این پل نشسته.

ترجیحا در این ساعات به بازدید بروید ….

در هر دو فصل، ساعات پایانی روز، مخصوصاً نزدیک غروب، جادوی خاصی دارد. وقتی خورشید پشت پل می نشیند و سایه ها کش می آیند، تصویر پل خواجو در آب منعکس می شود و شهر، رنگی از افسانه می گیرد. با تاریکی هوا، نورهای ملایم پل روشن می شوند و فضای آن حال وهوایی رازآلود پیدا می کند. اینجاست که تاریخ، به رؤیا تبدیل می شود.

چطور به پل خواجو برسیم؟

این پل تاریخی درست در شرق شهر اصفهان قرار دارد؛ بر پهنه ی آرام و آبی زاینده رود، در ادامه ی خیابانی به همین نام. همین موقعیت باعث می شود پل در دل یکی از اصیل ترین و زنده ترین بخش های تاریخی شهر قرار بگیرد. از هر سمتی که وارد شهر بشوید، راهی به خواجو هست. خیابان هایی که از دل تاریخ عبور کرده اند، شما را بی واسطه به آن می رسانند.

خودرو شخصی دارید؟

اگر با خودرو شخصی سفر می کنید، پارکینگ های اطراف میدان خواجو خیال تان را راحت می کنند. اما اگر حمل و نقل عمومی را ترجیح می دهید، نگران نباشید.اتوبوس ها و تاکسی ها، تا چند قدمی پل توقف دارند. وقتی از ایستگاه پیاده می شوید، قدم زدن کوتاه تا خود پل، شما را با حال وهوای کوچه پس کوچه های شهر آشنا می کند. در این مسیر، انگار اصفهان خودش را آرام آرام برایتان ورق می زند.

اطراف پل خواجو کجاها بگردیم؟

دیدن پل خواجو، فقط تماشای یک پل نیست. در واقع، این نقطه ی آغاز یک ماجراجویی در دل اصفهان است. چند قدم آن طرف تر، پل شهرستان با آن حال وهوای خاص خودش ایستاده. پل چوبی هم کمی آن سوتر، با معماری ساده اما اصیلش شما را دعوت می کند تا بیشتر در زمان سفر کنید.

اگر اهل طبیعت گردی هستید، باغ گل ها در همان نزدیکی، مثل جواهری در دل شهر می درخشد. این باغ با طراحی خاص ایرانی، شما را از شلوغی جدا می کند و به دنیایی از آرامش می برد. مسیر رسیدن به باغ، پر از جزئیاتی ست که چشم را می گیرد و دل را گرم می کند.

در تمام این گشت وگذارها، اصفهان دست از همراهی برنمی دارد. صدای زندگی در کوچه ها، عطر نان تازه، آجرهای گرم و رنگ پریده ی خانه های قدیمی، همه و همه حس می کنند شما را می شناسند و منتظر دیدارتان بوده اند.

چند نکته برای عکاسی در پل خواجو

اگر با دوربین آمده اید، این پل زیبا سوژه کم ندارد. حتی اگر فقط با یک موبایل معمولی عکاسی می کنید، اینجا به شما بهترین نماها را می دهد. هر طاق، هر تیرک، هر انعکاس نور روی سطح رودخانه، تصویری می سازد که جای دیگری تکرار نمی شود.

دنبال زوایای ناب هستید؟

بخش مرکزی پل، زاویه ی باز و باشکوهی از زاینده رود را در اختیار شما می گذارد. اگر می خواهید بافت تاریخی اطراف را ثبت کنید، سمت شمالی پل را انتخاب کنید؛ جایی که معماری سنتی خیابان خواجو به چشم می خورد.

اما اگر دنبال لحظه ای طلایی هستید، غروب را از دست ندهید. آن وقت که نور خورشید و نور چراغ ها با هم می رقصند و پل خواجو در این میان مثل راوی آرامی ایستاده، عکاسی دیگر فقط ثبت تصویر نیست؛ روایت یک حس است.